‘Gristelijke biografieën mogen best gedramatiseerd worden’

Gisteren schreven we over Getemde Tijger, de spectaculaire bekeringsbiografie van Tony Anthony, die – zo constateert de Britse Evangelische Alliantie nu – op een aantal essentiële onderdelen niet klopt. De logische vraag die zich opdringt is: waarom is dit de afgelopen jaren (het boek kwam in 2004 uit) door niemand in de gristelijke wereld opgemerkt? Willen we dit soort verhalen zo graag geloven dat basale feiten niet meer worden gecheckt?

Onder oosterse vechtsporters werd het getuigenis van Tony Anthony al vrij snel na publicatie in twijfel getrokken. In 2007 startte op Bullshido, een forum dat fraudulente martial arts-beoefenaars ontmaskert, al een topic over Anthony, met inmiddels meer dan 700 reacties.

De in zijn biografie beschreven vechtkunsten werden door kenners al snel als ‘fantasie’ afgedaan. Een aantal scènes was aantoonbaar uit Kung Fu-films overgenomen. Voor zijn claim dat hij drievoudig wereldkampioen Kung Fu was geweest was geen enkele onderbouwing te vinden. Dat Anthony kritische vragen ontwijkend beantwoordde, hielp ook niet echt. De meeste discrepanties die nu naar buiten komen waren toen al bekend, zo blijkt uit de reacties op het Bullshido-forum.

Kritische vragen stelselmatig genegeerd

Wisten de gristelijke uitgever en mede-auteur van zijn boek van deze discussie? Ja, want critici trokken toen al aan de bel. De uitgever, Authentic Media, gaf toe dat de feiten in het boek niet waren gecheckt. Ze hadden overlegd met Anthony en waren overeen gekomen dat er aanvullende Q&A’s op Anthony’s website zouden worden geplaatst. Die Q&A-rubriek kwam er wel, maar Anthony behandelde alleen theologische vragen, alle kritische vragen werden genegeerd.

Ook in Nederland ging geen lichtje branden. Paul Abspoel, uitgever van Anthony’s boek bij Ark Media, meldde in 2010 op zijn weblog Vrijspraak:

“Ik heb zelf een tijdje opgetrokken met Tony Anthony, voormalig wereldkampioen Kung-fu, en dat is ook zo’n ongepolijste diamant. Dit zijn mensen die weinig gevoel voor nuance hebben. Hun radicaliteit is even aantrekkelijk als afstotend. Ze geven je gevraagd en ongevraagd de ongezouten waarheid en gebruiken graag spierballenargumenten (zo is het, en niet anders). Ze zijn zo blij dat ze uit hun duistere verleden zijn bevrijd, dat ze hun geloofservaring er (soms letterijk) bij een ander willen inrammen. Soms delen ze daarbij rake klappen uit, soms doen zij wilde slagen in de lucht. Maar opnieuw: twijfel niet aan de oprechtheid van deze mensen, ze hebben een hoge prijs betaald voor hun ervaringen en de veranderingen in hun levens zijn op z’n zachtst gezegd zeer opmerkelijk.”

Goedgelovig heeft Ark Media, en ook de EO en Opwekking die Anthony een platform gaven, gevraagd om op de zaak te reageren. Niet om te beschuldigen, maar om te begrijpen waarom niemand zijn verhaal heeft gecheckt.

Nederlandse uitgever trekt lessen

Directeur Hans de Rijk van Ark Media reageerde meteen terug:

Voor elke serieuze uitgever is dit natuurlijk een uiterst pijnlijke en zeer betreurenswaardige kwestie. Het geeft aan dat bronnenonderzoek altijd noodzakelijk is. Onderdeel daarvan is ook datgene wat in persoonlijke contacten aan informatie wordt uitgewisseld. Daarmee is zoals blijkt toch niet elk risico uit te sluiten. Van onze uitgever Paul Abspoel ontvingen wij vanaf zijn vakantie-adres de volgende reactie:

“De berichten over het – klaarblijkelijk – leugenachtige karakter van Tony Anthony’s boek ‘Getemde tijger’ raken mij persoonlijk. Als uitgever maar ook in de persoonlijke sfeer heb ik vertrouwen gesteld in Tony Anthony en zijn verhaal en me zo goed als mogelijk geïnformeerd over de achtergronden. Daarbij heb ik naar het zich nu laat aanzien teveel vertrouwen gesteld in hem en in de mensen die zijn verhaal ondersteunden. Het spijt me zeer als er werkelijk sprake is van verzinsels omdat ik dan onbedoeld meegewerkt heb aan de verspreiding van onwaarheid, maar ook omdat ik persoonlijk veel tijd en energie heb gestoken in de begeleiding van deze auteur en de promotie van zijn boek. Ik bied mijn verontschuldigingen aan voor deze gang van zaken. Er zijn ook voor mij lessen te trekken uit deze geschiedenis en ik neem me voor kritischer te zijn bij de beoordeling van dergelijke persoonlijke getuigenissen en het waarheidsgehalte – voor zover dat in mijn vermogen ligt – nog beter te verifiëren. Ik geloof dat de waarheid uiteindelijk altijd aan het licht zal komen en het spijt me zeer als mensen, net als ik, misleid blijken te zijn door een persoonlijk getuigenis dat, naar het zich nu laat aanzien, voor belangrijke delen op fantasie gebaseerd is.”

Ark Media heeft laten weten het boek met onmiddelijke ingang uit de handel te nemen.

‘Opleuken moet kunnen’

De auteur zelf heeft inmiddels een ‘public statement’ gepubliceerd. Hierin houdt hij stug vol dat zijn verhaal klopt, maar dat bepaalde namen en plaatsen zijn veranderd om de identiteit van mensen te beschermen. Ook zou hij onjuistheden over zijn familie pas later hebben ontdekt. En het is niet uit te sluiten dat zijn geheugen hem soms in de steek liet toen hij het verhaal aan zijn ghost-writer vertelde. Bepaalde onderdelen zijn spannender gemaakt dan ze in werkelijkheid waren, maar dat hoort toch bij het genre? Net zo goed als oprechte dienaren van God kritiek en vervolging te verduren hebben? Hij wil nu de volgende disclaimer toevoegen aan de herdrukken van het boek:

“This book tells the true story of Tony Anthony. Some scenes have been dramatized with authentic though not necessarily actual dialogue, and-to protect the author and his family, and the rights of those whose paths he has crossed-some of the names, places, and details of the events have been altered.”

Anthony zegt hier eigenlijk dat fictie bij zendingsbiografieën hoort. Je mag best onderdelen dramatiseren, spannender maken dat het werkelijk was, als de hoofdlijn van het verhaal maar klopt. Hoewel het anonimiseren van namen van betrokkenen een gangbare praktijk is (daar kunnen goede privacyredenen voor zijn), is het veranderen van gebeurtenissen dat niet. Sowieso zou dit duidelijk verantwoord moeten worden.

Onderzoeksrapport niet openbaar

Het is ook geen goede zaak dat Anthony’s organisatie Avanti Ministries zichzelf wel opheft, maar het rapport met de bevindingen niet wil prijsgeven. Ook de EA wil slechts een samenvatting aan het publiek kwijt, zo meldde de organisatie. Vanwaar deze doofpotpolitiek? Bij een zaak als deze hoort openheid.

Ook mag van gristelijke uitgevers worden verwacht dat ze voortaan aan grondige fact checking doen voordat ze een boek de markt op slingeren. Het blijkt gewoon dat dat nodig is. Straks gaan we ook nog twijfelen of Hudson Taylor wel in China is geweest, Smith Wigglesworth zijn vrouw uit de dood heeft opgewekt en Anne van der Bijl in een Kever naar Rusland is gereden. Dan kunnen we net zo goed de Visie Getuigenis Generator gebruiken om spectaculaire bekeringsverhalen te maken.