Kerk, religie en internetgemeenschappen

Gisteren vond in De Balie in Amsterdam de jaarlijkse Kerk en Wereld-lezing plaats. Kerk en Wereld is een organisatie die allerlei projecten ondersteunt in het grensgebied van geloof en samenleving. Boele Ytsma en Inez van der Spek spraken er over religie en internetgemeenschappen. Namens Goedgelovig leverde ook Danny Butler (per video) een bijdrage. Butler schreef ook het nu volgende verslag.

Door: Danny Butler

“Internet is zowel een anarchistisch als een sociaal medium,” zegt Boele Ytsma, die met zijn blog ‘Zoekend Geloven’ en boek ‘Van de Kaart. Manifest van een gepassioneerde twijfelaar’ de verdieping tussen geloof en twijfel vorm geeft. Dat dit ‘anarchistische’ medium dwars door alle instituten heen gaat schrikt kerken op internet af. Logisch, denken wij dan, want je hebt er een hoop die alleenheerser willen zijn, en dat gaat niet als anderen ook iets te vertellen hebben.
 
Volgens Boele is internet een dumpplaats waar filtering achteraf plaatsvindt. De kerkelijke elite is natuurlijk gewend om vooraf te filteren, zodat er geen onvertogen woord hoeft te klinken in de heilige hallen van het kerkelijk bastion. Maar als een groep mensen die door minder kennis van zaken wordt geleid, en die geen boodschap heeft aan monopolieposities, de zaak modereert, krijg je opeens een hele andere dynamiek. Boele laat duidelijk merken dat hij zich niet bedreigd voelt als ‘internet-dominee’ en surft relaxed mee op de golven van deze ontwikkeling.

Maar omdat er op internet heel wat nagepraat wordt, kan het gebeuren dat niet-kloppende quotes, rare interpretaties en verwarde feiten eindeloos herhaald worden. Hij noemt als voorbeeld de volgende uitspraak die meestal aan Nelson Mandela wordt toegeschreven: “Onze diepste angst is niet dat we onmachtig zouden zijn. Onze diepste angst betreft juist onze onmetelijke kracht. Niet de duisternis, maar het licht in ons, is wat we het meest vrezen.” Na uitgebreide research blijkt deze te komen van schrijfster Marianne Williamson. Hier wijst Ytsma op een van de pijnlijkste problemen van het vrije internet; het volk spreekt vrijuit en verspreid de meest ongelofelijke nonsens. Geen wonder dat ze een elite nodig heeft die dat in goede banen moet leiden c.q. de kop indrukken! 

Maar als kerken hun religie een rol van betekenis willen laten spelen op het internet in de vorm van community building, is er nog een weg te gaan. Moeten we de Mockfish Awards hier aanhalen om dit punt te maken? Of moeten we dankbaar zijn dat met allerlei kleurige sites en eindeloze belerende teksten in het Comic Sans lettertype de kerk eindelijk in de 21ste eeuw beland is? Hoera! Maar de kerk is toch sinds oudsher een beweging die mensen bindt? Dat kan zij ook op internet doen! Is ook weer zo. En mensen hebben daar echt zin in. Nee, echt!

Volgens Peter Dekker van Kerknieuws.nl kan het allemaal een stuk eenvoudiger. Hij raadt (via een door de IKON geproduceerd filmpje) aan om je doel in één zin te formuleren als je je publiek echt wilt bereiken en ziet er wel wat in om thema’s langer vast te houden om zodoende discussies met meer diepgang aan te moedigen. Goed punt. Wel weer lastig voor al die gristelijke miepen die gewend zijn hun belerende en neerbuigende boodschappen ergens op een forum te droppen om er vervolgens nooit meer terug te komen. Boodschapje gedropt en verder geen boodschap aan, zullen we maar zeggen.

Eric van den Berg van Webfish-winnaar Isidorusweb vind het goed om je op het innerlijke te richten in plaats van de vorm. Zo zijn er plekken op internet waar je gebeden kunt achterlaten die daarna naar kloosters worden gestuurd. Schrijfster en theoloog Inez van der Spek sluit daarbij aan. Zij legde in haar lezing de nadruk op de sacramentele functie van internet. Internet kan een soort stad zijn waar je elkaar ontmoet en waar je sacramentele ruimtes kunt vinden. Is dat zoiets als het bijbelbegraven en verbranden van boeken die in plaats van opbouwen je geloofsleven negatief hebben beïnvloed? Wie weet.

Maar internet is ook een plek waar overweldigende veelkleurigheid en een schreeuwende massa overheerst. Een soort kermis met veel goedkope troostprijsjes, maar weinig hoofdprijzen. En uiteindelijk zie je ook weer hoe iedereen de OSM (Ons Soort Mensen)-wijk opzoekt en de lastigere buren ontwijkt, terwijl je kinderen maar van alles binnen laten. Er zitten meer kanten aan. Grappig, net als het leven zelf dus.

Hier op Goedgelovig hebben we zo onze eigen manier om te rellen… eh, samen te komen. Goedgelovig is een  plek waar je mag zeggen wat je stom vindt zonder dat je meteen als afvallige of gezant van Satan gebrandmerkt wordt. Je mag de draak steken met alles wat zich opblaast en lachen om elkaar en vooral ook jezelf. En hier bij Goedgelovig vinden we dat dit nog wel even nodig zal blijven. Er zullen altijd gelovigen zijn die zichzelf en hun religie volledig belachelijk maken, daar hebben we Goedgelovig niet voor nodig. Maar er zijn vragen die je nog steeds niet kunt stellen in de kerken, en er worden illusies voorgehouden als bijbelse waarheid waar nodig eens in geprikt moet worden. En daar geven we onder andere ruimte aan. Niet alleen door onze lezertjes te laten reageren op de artikelen maar ook door mensen zelf een platform te geven als ze wat te melden hebben.

Wellicht zijn we het allemaal eens dat de kerk er niet verkeerd aan doet om ook eens de gristelijke gemeenschap te bedrijven op de virtuele plek die internet heet. Maar wanneer dit gebeurt, betekent dit dan dat er iets nieuws ontstaat, of wordt de hele verouderde reutemeteut gewoon online doorgezet in de vorm van kitscherig en stichtelijk Hyves-gepruts of slaapverwekkende blabla en foto’s van kerkgebouwen?